muzyka roztocza

Bździuchów Kapela




Franciszek Bździuch "Twardowski" (31.07.1906 - 26.02.1979) - z Aleksandrowa k/Biłgoraja. Skrzypek.

Syn Józefa i Magdaleny Luchowskiej ze Smólska. Ojciec był zamiłowanym śpiewakiem i od początku wspierał zainteresowania muzyczne małego Franciszka – wydłubał mu z jednego kawałka drewna pierwsze skrzypce, które zresztą niewiele ustępowały kupnym. Na nich chłopak rozgrywał pierwsze melodie usłyszane przede wszystkim w karczmie. Od 17 roku życia zapraszano go do kapel grających na weselach, potańcówkach, prządkach, prasówkach tytoniu, obieraczkach, dostał wtedy od ojca skrzypce fabryczne. Po dwuletniej służbie wojskowej powrócił do grania w 1928, trzy lata później ożenił się z Ewą Łokaj. W latach 40-tych sformował swoją kapelę z Bielakiem „Czarnym” na bębnie, Janem Nizio – klarnecistą i Janem Kotwisem – trębaczem. Namówił też do grania na tenorze Tadeusza Tracza i pożyczył mu na zakup instrumentu. Ten ostatni zresztą stał się inicjatorem reaktywowania aleksandrowskiej orkiestry dętej w 1953, w której miejsca też dla siebie znaleźli syn Franciszka – Jan (tenor, tuba, saksofon) oraz jego chrześniak – Grzegorz (klarnet). Szybko dęta wyparła starsze formy kapel. Ale sam Franciszek w dętej nie grał, pozostał wierny brzmieniu kapeli skrzypcowej i na początku lat 60-tych zgodził do grania Jana Bździucha na bębenku. Mimo minimalistycznego składu kapela znalazła dla siebie miejsce w rodzącym się wtedy obiegu imprez folklorystycznych – regionalnych i ogólnopolskich i w latach 70-tych była już jedną z legend muzyki tradycyjnej ze względu na brzmienie, starodawny styl muzykowania i repertuar.

Jan Bździuch „Zarosiak”(05.06.1891-18.07.1981). Skrzypek, a później po kontuzji ręki bębnista.

Był jedynakiem z małżeństwa Antoniego i Ewy z domu Legieć. Już jako chłopiec interesował się muzyką, pasał krowy i grywał na własnoręcznie wykonanych skrzypeczkach. Uczęszczał do szkoły rosyjskiej, a następnie polskiej w Lipowcu. Razem z przyrodnim bratem (z pierwszego związku matki) Adamem pracował w kuźni, którą następnie prowadził po śmierci brata. Nauczył się też stolarki (ojciec był stolarzem). W 1911 poślubił Mariannę Ostasz z Lipowca Małego. Po kilkunastu latach wybudował dla swojej licznej rodziny (siedmioro dzieci) obszerny dom, który stoi do dziś. Kierował budową drewnianego kościoła w Aleksandrowie III (1932-34), do którego osobiście wykonał żyrandol i jeden z bocznych ołtarzy. Dzięki swojej pracowitości powiększył gospodarstwo do 20 morgów, znajdował też czas by rzeźbić w drewnie (w 1970 zdobył nagrodę za serwis gruszkowy na wystawie sztuki ludowej w  Zamościu), a także grać na skrzypcach na potańcówkach i weselach. Aż do czasu wypadku przy pracach stolarskich. Mimo tego nie zrezygnował jednak z grania, zaczął robić bębenki i został bębnistą - partnerem w kapeli Franciszka. W 1969 odtworzył wraz z mieszkańcami Aleksandrowa obrzęd wesela biłgorajskiego.

Bździuchowie w składzie ze słynną śpiewaczką Anną Malec czy śpiewakiem Wojciechem Sołtysem stali się na zawsze jednym z bardziej oryginalnych emblematów Festiwalu w Kazimierzu Dolnym, a dla swojej wsi swego rodzaju ikoną kultury. Pamięć o nich kultywuje powołane w 2002 r. Towarzystwo Krzewienia Kultury Ludowej im. Kapeli Bździuchów w Aleksandrowie. Staraniem Towarzystwa na grobach artystów położono tablice pamiątkowe ufundowane przez społeczność Aleksandrowa.

Dziś do muzyki Bździuchów nawiązuje twórczo krewny jednego z nich – młody skrzypek Sławomir Niemiec z Lublina w swojej kapeli „Melodia w Polsce”. Utwory z repertuaru Bździuchów grają muzycy in crudo, np. Kapela Braci Dziobaków z Woli Destymflandzkiej, Janusz Prusinowski Trio i inni.

 Nagrody:

  • FKIŚL w Kazimierzu (1969, 70, 72, 74)
  • Płocki Festiwal Folkloru i Sztuki Ludowej
  • Nagroda im. Oskara Kolberga 1976

Dyskografia:

  • Portrety: Anna Malec i Kapela Braci Bździuchów (w serii Muzyka Źródeł vol. 28) Polskie Radio 2014
  • Muzyka Źródeł. Lubelskie, Polskie Radio RCKL 1997 (Podróżniak starodawny, Polka Kasia)
  • Lubelskie. Polska pieśń i muzyka Ludowa. Źródła i materiały. cz. VI. Muzyka instrumentalna, red. Agata Kusto, CD dołączone do tomu: "Przepióreczka", "Owczarek"

 Archiwa:

  • Polskie Radio RCKL
  • Archiwum Uniwersytetu im. F. Chopina w Warszawie
  • Muzeum Wsi Lubelskiej (1972)

 Bibliografia:

  • Urszula Brodziak, Joanna Margol, Kapela braci Bździuchów z Aleksandrowa – monografia, Aleksandrów-Lublin 2006
  • Anna Szotkowska, Kapela Braci Bździuchów Franciszka i Jana, Kapela Braci Sulowskich Józefa i Jana, [w:] Oskary Kolberga. Praca zbiorowa pod red. Mariana Pokropka. Warszawa: Mazowieckie Towarzystwo Kultury 1997, s 137.

  • Lubelskie. Polska pieśń i muzyka Ludowa. Źródła i materiały. cz. VI. Muzyka instrumentalna, red. Agata Kusto, zapisy: polki (m.in. „Drygana”),oberki, suwaki, powiślaki, „Przepióreczka”; nota biograficzna, s. 106.

 
Kapela Bździuchów - Mazur
Kapela Bździuchów - Oczepinowy
Kapela Bździuchów - Owczarek
Kapela Bździuchów - Polka
Kapela Bździuchów - Przepióreczka
Zobacz również

Copyright 2012-2021 Towarzystwo dla Natury i Człowieka.  
fotografia w nagłówku: Marcin Pietrusza