Kowal Aleksander

Skrzypek - 16.05.1922 – 19.02. 2002. 

Aleksander Kowal urodził się we wsi Majdan Górny położonej koło Tomaszowa Lubelskiego w cztery lata po odzyskaniu niepodległości. Pochodził z rodziny chłopskiej, wielodzietnej, miał siedmioro rodzeństwa, był najmłodszy z braci. Zaczął już grać mając cztery lata, początkowo na własnoręcznie przez siebie robionych atrapach skrzypiec robionych z desek. W wieku dziewięciu lat popsuł matce kijankę do prania bielizny, żeby zrobić z niej skrzypce i spowodowało to, że rodzice poprosili ich sąsiada Stanisława Kowala stolarza, kołodzieja i muzykanta o zrobienie instrumentu, na którym można by założyć struny i grać.Stanisław Kowal z gałęzi wierzbowej wydłubał „mandolinę”, z której dźwięki wydobywało się smyczkiem. Przy jego pomocy Aleksander Kowal szybko nauczył się stroić ten instrument, poznał nazwy strun i palcówkę. Zaczął grać na nim znane mu pieśni szkolne, kolędy itp. Zauważyli to nauczyciele i pod ich presją ojciec kupił mu skrzypce, ale prowizorycznej roboty tkacza Bałki ze wsi Klekacze.

W niedługim czasie stał się członkiem kapeli Stanisława Kowala jako skrzypek prymista. Grał na zabawach, weselach i uroczystościach państwowych w szkole. W styczniu 1939 roku rozpoczął naukę w Szkole Spółdzielczej w Tomaszowie Lubelskim zorganizowanej przez Towarzystwo Rozwoju Ziem Wschodnich dla dzieci i młodzieży chłopskiej. Z inicjatywy dyrektora tej szkoły uzyskał możliwość nauki gry na skrzypcach u muzyka i kompozytora operetki na motywach ludowych Stanisława Krynickiego. Do końca lipca 1939 roku grał w orkiestrze-kapeli stworzonej dla potrzeby wystawiania tej operetki w różnych miejscowościach regionu tomaszowskiego.

W chwili wybuchu wojny miał siedemnaście lat i ukończone przeszkolenie PW. W 1940 roku wraz z dwoma braćmi zaprzysiężony zostaje w ruchu oporu i przyjmuje pseudonim ”Gruda”. Uczestniczył w starciach z oddziałami UPA w ramach struktur BCh, a od 15.01.45 r. znalazł się w szeregach organizowanej MO z inicjatywy jego dowódcy komendanta IV Obwodu BCh mjr Franciszka Bartłomowicza. Był zatrzymany przez UB i przetrzymywany do czasu interwencji Bartłomowicza w słynnej miejscowej katowni zwanej „Cybulówką”.

Po wojnie skończył liceum i pracował w różnych instytucjach w Tomaszowie Lubelskim i jednocześnie kierował kapelą ludową połączoną ze śpiewakami z Majdanu Górnego. Grał z wszystkimi wybitnymi instrumentalistami z tego regionu: Janem Mazurkiem, Ignacym Bednarzem i jego kapelą z Nowej Wsi, Tadeuszem Harbuzem, Janem Kimakiem z Woli Grodeckiej, Józefem Mosórem z Rogóżna. Od roku 1982 występuje w kapeli działającej przy Domu Kultury i Zespole Pieśni i Tańca „Roztocze” w Tomaszowie Lub. Bierze udział w festiwalach w Kazimierzu Dolnym i Płocku, a z zespołem „Roztocze” koncertował po niemal całej Europie i Turcji.

Najbardziej jednak cenił sobie dwukrotnie przyznaną I nagrodę w konkursie „ Duży-Mały” na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym razem ze swoim wnukiem Wojciechem Turem, któremu przekazał swoje umiejętności gry na skrzypcach. Skomponował też szereg własnych melodii tanecznych, z których najbardziej znaną jest ‘Poleczka dla Wojtusia” dedykowana wnukowi. Pozostawił po sobie szereg nagrań z kapelą i solo, w których widać ogromne umiejętności improwizacyjne i bogactwo repertuaru głownie regionalnego ze specyficznymi dla tych okolic majdaniakami, suwakami i polkami granymi wolniej niż odpowiedniki z innych regionów.

Pochodził z Majdanu Górnego, małej wsi w której przed wojną działały trzy kapele: Stanisława Kowala, Jana Herdy, Jana Mazurka, a w pobliskich okolicach aż roiło się od muzykantów / Nowa Wieś – kapela Bednarzy, Podhorce – kapela Tadeusza Wyjadacza, Klekacze – Kurczaba, Rogóżno – Józefa Mosóra i inne/. Grał z nimi, uczył się od nich i przekazywał swoje umiejętności innym.

Wychował dwóch synów i dwie córki, doczekał się grona wnuków, był wzorowym mężem i ojcem. Zmarł w 2002 roku i został pochowany w Tomaszowie Lubelskim, a na jego pogrzebie żegnał go dźwiękami skrzypiec jego wnuk Wojciech. Był członkiem STL od  1982 roku, rozważana była też jego kandydatura do nagrody im. O. Kolberga.

Henryk Welcz

Materiały w sieci:  

Nagrania wnuka i ucznia - Wojciecha Tura, związanego z tomaszowską Kapelą Roztocze, zdobywcy wyróżnienia w konkursie "Stara Tradycja" w 2012 roku     

 Nagrody:

• OFKiŚL w Kazimierzu 1989

Dyskografia:

• Folklor II WDK Lublin, z repertuaru XXIII OFKiŚL (kaseta)

foto za https://sites.google.com/site/muzykaludowa/home

Tomaszów Lubelski, lata 80. Czesław Harbuz (baraban), Tadeusz Harbuz, Aleksander Kowal (skrzypce), Józef Kowal (akordeon), Stanisław Kowal (klarnet)  Foto z zasobów Archiwum Muzyki Wiejskiej. Patrz: http://archiwummuzykiwiejskiej.pl/index.php?count=4&fraza=Harbuz%20Czes%C5%82aw&sel=2&id_regionu=6&pak=4h0h318h363h36ch3d6

int(1)